Ik heb moeite met docenten die zeggen dat zij “onderwijs geven” in plaats van “onderwijs maken”. Goed onderwijs maken is iets dat je samen doet. Daarom mag lesgeven niet worden gereduceerd tot een techniek. Waarom niet? Omdat dit voorbij gaat aan de grote invloed die persoonlijkheid van de docent heeft op de kwaliteit van de les. Onderwijs is mensenwerk. Iets dat niet altijd op volle waarde wordt geschat. Ik sta hier bij stil door een heel persoonlijke ervaring te delen. Een “gewone” ervaring vanuit kwetsbaarheid die ik beschouw als een kantelpunt in mijn ontwikkeling als begeleider.

Rotterdam-Zuid. Winter 2007. Ik sta op de 7^eetage van een modern glazen schoolgebouw in een warme klas gevuld met wel 30 hbo-studenten. Mijn les gaat stroef, merk ik. Ondanks mijn strakke PowerPoint lukt het mij niet goed om de klas te boeien. Gevoelens van boosheid ( “waar is het respect voor deze verse professional uit het beroepenveld?”) en onzekerheid ( “ze hebben vast door dat ik het lesgeven nog niet beheers”) dienen zich aan, ergens in mijn binnenste. Het gevoel te falen dreigt mij te overmeesteren en ik overweeg om het bijltje erbij neer te gooien. Ik kijk snel naar andere opties. Wat als ik eens experimenteer en dit moment aangrijp om van te leren? Niet echt comfortabel maar wat als ik voor even zelf student word? Dit is mijn eerste contract, die duurt nog maar 4 maanden, dus wat heb ik te verliezen? Ik verzamel moed, klap het beeldscherm dicht, doe een stap naar voren en kijk de studenten aan. Het is muisstil als ik de klas toespreek.

“ Ik ben nu 20 minuten bezig en merk dat deze les niet lekker loopt. De oorzaak daarvan zoek ik vooral bij mezelf, met name in de manier waarop ik deze les verzorg. Zoals jullie weten doe ik dit werk nog maar een paar maanden. Zouden jullie mij kunnen helpen? Willen jullie mij eens feedback geven op wat ik niet goed doe?”

De reactie die volgde werd een kantelmoment welke mijn visie op goed onderwijs en begeleiding sterk zou gaan bepalen.

De eerste die reageerde was een boomlange knul, in het midden van de linkerrij: “Meneer, uw lessen behoren tot de betere die wij krijgen. Wij zien dat u zich serieus voorbereidt en uw best doet om ons te boeien. Het helpt alleen niet dat u uw vragen steeds aan de hele klas stelt. U zou die vragen beter aan ons persoonlijk kunnen stellen. Dan blijven we geconcentreerd omdat we weten dat we een vraag kunnen verwachten. En uh, … dan helpt het trouwens wel als u onze namen kent”.

Die laatste opmerking ging vergezeld van een vette knipoog. Ik voelde dat er iets bijzonders gebeurde; ik voelde echt contact. Dit was een magische kennismaking met de kracht van het gewone, het intermenselijke contact, waardoor onderwijs plots iets heel persoonlijks wordt. Het is deze kracht, deze kunst van het gewone, als het kwetsbare, het menselijke, dat zich verhoudt tot een visie op lesgeven als een kwestie van techniek. En ik leerde door kwetsbaar te durven zijn; hier gaat het dus om, “gewoon” contact maken, afstemmen en samen leren.

Het ijs was gebroken en er volgden meer tips van andere studenten. Toen ik de draad van mijn les weer oppakte was er een krachtige onderwijssfeer, die mij inwendig deed juichen. Ook de lessen in de weken daarop werden kleine “feestjes” van samen onderzoekend kijken naar de inhoudelijke leerthema’s die ik inbracht.

Lesgeven gaat niet alleen om techniek. Goed onderwijs valt ook samen met het vermogen om oprecht contact te maken met de studenten, met wie je dat onderwijs samen maakt. Van mens tot mens. En onze kwetsbaarheid speelt hierin een rol. Werk je met het masker op? Veilig. En kun je dit masker ook afzetten als de situatie daarom vraagt? Kwetsbaar.

Is dit gegeven anders voor professionals in andere beroepsgroepen? Ik denk van niet. Of je nu arts bent, maatschappelijk werker of docent, professionaliseren vraagt ook om jezelf goed te leren kennen.

• Wie ben ik als persoon?
• Ben ik bereid om me kwetsbaar op te stellen, als dat ten goede komt aan de kwaliteit van de lessen die ik verzorg, of de zorg die ik mijn patienten biedt?

Gezien de zorgen die er leven in het hoger beroepsonderwijs, een uiterst relevant onderwerp. Er is niet zoveel aandacht voor de kwetsbaarheid van docenten. Een thema waarover ik graag de dialoog aanga met beleidsmedewerkers, teamleiders en docenten in mijn netwerk. Hoe kijken jullie hiernaar? Wat doen jullie al? Krijgt dit facet bij professionalisering de aandacht die het verdient?

Vind je het leuk om hierover van gedachten te wisselen, of een dialoog aan te gaan (workshop) laat me dit weten, dan maken we een vrijblijvende afspraak.