Wat toont zich in deze tekening? En wat is de relatie tussen deze prent en goede samenwerking?

De dynamiek in zelfsturende teams fascineert mij (Mike Janssen) als begeleider. Het werk van amerikaan Robert Kegan (o.a. auteur van “Een cultuur voor iedereen”) was voor mij een eye-opener. Hij ontdekte dat volwassenen een zeker bewustzijnsniveau nodig hebben, om goed te kunnen samenwerken.

Er wordt veel onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van het kinder- en puberbrein. Dat ook het brein van volwassenen zich nog kan ontwikkelen, is veel minder breed bekend. Kegan e.a. onderzochten dit in de VS. Zij stelden vast dat de ontwikkeling van het bewustzijn van volwassenen 5 stadia kent. Dit werd met behulp van subject-object interviews onderzocht. Daaruit bleek dat stadium 3 het modale niveau voor volwassenen was. Slechts 21% van de gehele bevolking van de VS bereikt niveau 4. Van mensen met een diploma van een hogere opleiding bereikt iets minder dan de helft niveau 4. Wat leert dit ons?

Stel dat deze resultaten ook gelden voor Nederland? Dan zou dat betekenen dat minstens de helft van alle hbo professionals in Nederland, de stap naar level 4 moet maken, om volwaardig mee te kunnen doen met het leerproces dat een zelfsturend team continue doorloopt. Ik licht dit toe.

Van perspectief kunnen wisselen

Kort gezegd behelst de stap naar level 4 dat je in staat bent om je te kunnen verplaatsen in de opvattingen van anderen. Daarvoor moet je bewust zijn dat kennis subjectief is en waarden en normen niet absoluut zijn. Dit verhoudt zich tot het modale bewustzijn op level 3 waarin kennis als objectieve waarheid wordt beschouwd, en waarin de geldende waarden en normen van het team / organisatie vast staan. Level 3 denken maakt een team of organisatie als het ware “star” omdat er zo geen ruimte meer is voor andere perspectieven. Kegan maakt dit principe duidelijk langs bovenstaande tekening waarin je zowel een oude vrouw, als een jonge vrouw kunt zien, op voorwaarde dat je van perspectief kunt wisselen. Dit vraagt om een bewuste manier van kijken. Ook Cruyff leek ooit te refereren naar dit principe toen hij zei: “Je gaat het pas zien, als je het doorhebt”. 

Samenwerken

Mensen die in staat zijn om van perspectief te kunnen wisselen, werken beter samen. Het maakt verschil of professionals, die intensief in teamverband samenwerken, hun eigen georganiseerd zijn, en onderlinge verhoudingen, beleven als een systeem (level 3) of als een zelfgecreëerde constructie, die je voortdurend kunt heroverwegen op basis van voortschrijdend inzicht (level 4). Je zou kunnen zeggen dat je, op level 3 niveau, de tekening hierboven (onbewust) beoordeelt op basis van wat je zelf ziet, zonder open te staan voor de mogelijkheid dat een ander er iets anders in zou kunnen zien. Je bent niet in staat om van perpectief te wisselen en sluit daarmee mogelijkheden uit, zonder je ervan bewust te zijn. Om in teamverband goed te kunnen samenwerken moeten professionals deze complexiteit kunnen hanteren. Een team, dat wil presteren, moet zich ervan bewust zijn dat zij haar werkelijkheid zelf creëert, en dus ook kan aanpassen, als de situatie daar om vraagt. Ruimte maken voor feedback speelt hierbij een sleutelrol; het maakt een dialoog mogelijk over wat de verschillende teamleden zien, en welke betekenis zij aan de situatie geven.